واکنش علمای شیعه به فعالیت های مذهبی مبلغان مسیحی اروپایی در اوایل دوره قاجاریه

چکیده از آغاز قرن شانزدهم میلادی، ایران هم زمان با استقرار دولت شیعی و حضور قدرت های نوظهور عیسوی اروپایی در مرزهای جنوبی خود با تجربه ای تازه مواجه شد. ورود مسیونرهای مذهبی با حمایت کشورهای متبوع به ایران تسهیل شد؛ به گونه ای که میسیونرها طی سده های بعدی به یکی از مؤثرترین نهادها در ایجاد دگرگونی های فرهنگی ایران بدل شدند. مبلغان کاتولیک و پروتستان شیوه های متفاوت سیاسی و مذهبی را در ایران به کار گرفتند که هم گام با توفیق چشم گیر اروپایی ها در فتح سرزمین های قاره کهن و جدید و گسترش مسیحیت بود. دست یابی به قدرت حاصل از این فضاهای تازه غربیان را به اتخاذ شیوه های تبلیغی تهاجمی در کشورهای مسلمان از جمله ایران ترغیب کرد. ترجمه متون مقدس به زبان فارسی و نگارش کتاب های متعدد علیه متون و باورهای اسلامی برای ایجاد تشکیک در میان عقاید و آموزه های مسلمانان در دورۀ صفویه آغازگر چنین هجوم فرهنگی ای محسوب می شود که با گسترش پدیده شرق شناسی و شدت گیری رقابت های استعماری در دوره قاجار به اوج خود رسید. بنا بر اهمیت و ضرورت بازخوانی چنین رویکردی و ریشه یابی تاریخی آبشخور های نفوذ فرهنگی غرب در ایران، تلاش می کنیم، با بررسی متون و آثار کشیشان به ویژه هنری مارتین، کیفیت واکنش علمای شیعه و بازخوانی رساله های تقابلی و ردیه های آنان را تحلیل کنیم.